24 emisje czy 1? czy można się uchylić od umowy zawartej pod wpływem błędu?

W ostatnim czasie do Kancelarii zgłasza się coraz więcej przedsiębiorców, którzy zawarli umowę zlecenia emisji reklamy w gazecie lokalnej z jedną z ogólnopolskich firm.

Jak wynika z relacji wszystkich zgłaszających się do Kancelarii przedsiębiorców, do zawarcia umowy dochodziło zawsze w wyniku telefonicznej akwizycji przedstawiciela tej firmy oferującej emisję reklamy w gazecie lokalnej w promocyjnej cenie. Każdy z przedsiębiorców, który zgłosił swoją sprawę do Kancelarii był przekonany, iż umowa będzie dotyczyła 1 reklamy. Z tych względów żadna z tych osób nie miała wątpliwości i nie mógł podejrzewać, iż umowa, która została im dostarczona przez kuriera odbiegała w swej treści od ustaleń telefonicznych.. Co ciekawe, z relacji tych przedsiębiorców wynikało, iż umowę zmuszeni byli podpisać w obecności kuriera oraz zwrócić ją kurierowi. Z tych względów żaden ze zleceniobiorców nie miał odpowiedniego czasu na zapoznanie się z treścią przesłanej umowy (sporządzonej bardzo małą czcionką). Okazywało się również, iż zgodnie z podpisaną wersją umowy brak terminowej zapłaty skutkował uchyleniem rabatów, a przez to koszt emisji reklam mógł wzrosnąć kilkukrotnie.

Powstaje zatem pytanie, czy można się uchylić od skutków prawnych umowy zawartej we wskazany powyżej sposób?

Zgodnie z artykułem 84 Kodeksu cywilnego (§ 1) W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. (§ 2) Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

W ocenie Kancelarii, w opisanym powyżej stanie faktycznym, zaistniały przesłanki pozwalające na uchylenie się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli – w postaci podpisania umowy zlecenia, którego treść odbiegała od ustaleń telefonicznych. W opisanym powyżej stanie faktycznym, już sama treść umowy dostarczonej przedsiębiorcom przez kuriera miała na celu wprowadzenie w błąd. Umowy te nie tworzą bowiem jednolitej graficznie całości, a dzielą się na część górną, sporządzoną różnej wielkości czcionkami oraz część dolną, zawierającą znaczną ilość tekstu napisaną niewielką, trudną do odczytania czcionką. Oczywistym jest zatem, iż składając oświadczenie woli w postaci podpisania przesłanych umów zlecenia, przedsiębiorcy działali pod wpływem błędu wywołanego zamierzonym działaniem drugiej strony.

Jednocześnie nie można przypisać tym przedsiębiorcom braku staranności, lekkomyślność, bądź ignorancję w związku z podpisaniem umowy zlecenia bez dokładnego zapoznania się z jego treścią, albowiem działania te były oparte na ustaleniach poczynionych w trakcie rozmowy telefonicznej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 marca 2019 r. (V CSK 649/17) Jeżeli wykorzystane zostało uzasadnione zaufanie podmiotu w sytuacji wcześniejszego porozumienia się z osobą trzecią (…) to takiemu działaniu w postaci złożenia oświadczenia woli przez podpisanie gotowych dokumentów należy przypisać zachowanie błędu (art. 84 § 1 i 2 KC), a także – podstępu (art. 86 § 1 i 2 KC). Działanie podstępne zawsze jest zawinione i może się przejawiać zarówno w chęci, jak i godzeniu się na wywołanie fałszywego wyobrażenia. O podstępie można więc mówić w przypadku każdego zachowania ukierunkowanego na wywołanie fałszywego przekonania u innej osoby, które skłoniło ją do dokonania określonej czynności prawnej. Sytuacji tej nie zmienia to, że nie zostały przeczytane podpisywane dokumenty (…).

Stanowisko zaprezentowane powyżej oraz zasadność uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli potwierdzają również sądy powszechne w wyrokach wydanych na gruncie podobnych stanów faktycznych, choćby w prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu IV Wydział Gospodarczy z dnia 22 lutego 2019 roku (IV GC 1686/18), w wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy z dnia 14 listopada 2019 roku (VIII GC 575/19), czy też w wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu V Wydział Gospodarczy (V GC 1686/11694/18).